Diplopi, tıp dilinde çift görme olarak bilinen durumun adıdır. Bu durumda kişi, tek bir nesneye bakarken iki ayrı görüntü algılar. Diplopi nedir sorusunun yanıtı, aslında bu durumun kendi başına bir hastalık olmadığı, genellikle altta yatan başka bir sağlık sorununun belirtisi olduğudur. Bu nedenle, gözde çift görme yaşayan kişilerin bu durumu ciddiye alması büyük önem taşır. Çift görme, okuma, araba kullanma gibi günlük aktiviteleri zorlaştırabilir, denge sorunlarına yol açabilir ve yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir.
Çift görmenin nedenleri, göz yorgunluğu gibi basit sebeplerden , katarakt veya şaşılık gibi göz problemlerine ya da beyin anevrizması, tümörler veya nöroloji ile ilgili ciddi rahatsızlıklara kadar geniş bir yelpazede değişir. Bu nedenle, çift görme belirtisi fark edildiğinde, özellikle ani başladıysa veya başka belirtiler eşlik ediyorsa, vakit kaybetmeden bir göz doktoruna veya nöroloji uzmanına başvurmak hayati önem taşıyabilir. Çift görme her yaşta görülebilmekle birlikte, 60 yaş üstü bireylerde daha sık rastlanmaktadır. Bu durum, göz sağlığının genel vücut sağlığıyla ne kadar yakından ilişkili olduğunu gösterir; diyabet, hipertansiyon veya tiroid hastalıkları gibi sistemik durumlar da çift görmeye yol açabilir. Dolayısıyla, çift görme şikayeti, sadece bir göz problemi olarak değil, potansiyel olarak daha geniş bir sağlık sorununun işareti olarak değerlendirilmelidir.
Çift görme nasıl olur
Normalde, sağlıklı bir görüş için her iki gözümüz birlikte uyum içinde çalışır. Bir nesneye baktığımızda, her iki göz de aynı noktaya odaklanır ve bu nesnenin hafif farklı açılardan görüntülerini beyne iletir. Beyin, bu iki görüntüyü birleştirerek (füzyon yaparak) tek, net ve üç boyutlu bir görüntü oluşturur. Bu karmaşık süreç, göz kaslarının ve onları kontrol eden sinirlerin mükemmel koordinasyonunu gerektirir.
Peki, çift görme nasıl olur? Diplopi, bu hassas mekanizmanın bozulmasıyla ortaya çıkar. Bu bozulma temelde iki ana mekanizmayla gerçekleşebilir:
- Gözlerin Hizalanma Sorunları (Binoküler Diplopi): En sık karşılaşılan durumdur. Göz kaslarındaki bir zayıflık, felç, kısıtlılık veya göz kaslarını yöneten sinirlerdeki bir hasar nedeniyle gözler aynı noktaya bakamaz hale gelir. Bu durumda, her göz farklı bir görüntü yakalar ve beyin bu birbirinden çok farklı görüntüleri tek bir görüntü olarak birleştiremez. Sonuç olarak kişi, her iki gözü açıkken çift görür. Bu durum şaşılık olarak da bilinir.
- Göz İçi Optik Sorunlar (Monoküler Diplopi): Daha nadir görülen bu durumda sorun, gözlerin hizalanmasında değil, tek bir gözün kendi içindeki optik yapılarındadır. Korneadaki düzensizlikler (örn. astigmatizma, keratokonus), lensteki bulanıklıklar (katarakt) veya diğer yapısal bozukluklar, ışığın göz içinde dağılmasına veya yanlış kırılmasına neden olarak tek bir gözle bakıldığında bile birden fazla veya gölgeli çift görme algısı yaratabilir.
Beynin bu duruma tepkisi yaşa göre değişebilir. Özellikle çocukluk çağında gelişen şaşılık durumlarında, beyin çift görmeyi engellemek için kayan gözden gelen görüntüyü baskılayabilir (supresyon). Bu durum çift görmeyi önlese de, baskılanan gözün görme yeteneğinin gelişmemesine, yani göz tembelliği (ambliyopi) oluşmasına yol açar. Yetişkinlerde ise beyin genellikle bu baskılama yeteneğini kaybetmiştir, bu nedenle sonradan gelişen şaşılıklarda çift görme şikayeti daha belirgin ve rahatsız edicidir.
Diplopi Türleri
Çift görmenin nedenini anlamak için diplopiyi sınıflandırmak önemlidir. Bu sınıflandırma, sorunun kaynağını (gözün kendisi mi, yoksa gözlerin birlikte çalışma mekanizması mı) belirlemeye yardımcı olur. En temel ayrım, çift görmenin tek gözde mi yoksa her iki göz açıkken mi ortaya çıktığına dayanır.
Binoküler diplopi
Binoküler diplopi, çift görmenin yalnızca her iki göz açıkken yaşandığı durumdur. Kişi, gözlerinden herhangi birini kapattığında çift görme anında kaybolur ve tek görmeye başlar. Bu durum, gözlerin aynı hizada olmamasından, yani şaşılıktan kaynaklanır. Gözlerin çift görmesinin nedenleri arasında göz kaslarının zayıflığı, felci (diplopi ve paralitik şaşılık nedir sorusunun yanıtı buradadır), aşırı kasılması veya hareketlerindeki dengesizlikler yer alır. Ayrıca, bu kasları kontrol eden sinirlerdeki hasarlar (kraniyal sinir felçleri) da binoküler diplopiye yol açabilir. Binoküler diplopi, genellikle altta yatan nörolojik (beyin veya sinir sistemi ile ilgili) veya sistemik (vücudun genelini etkileyen) bir hastalığın işareti olabilir. Diplopi şaşılık nedir sorusu da sıklıkla binoküler diplopi bağlamında sorulur; şaşılık, binoküler diplopinin en yaygın nedenlerinden biridir.
Tek gözde çift görme
Tek gözde çift görme veya monoküler diplopi, çift görmenin etkilenen göz kapatılmadığı sürece, yani tek gözle bakarken bile devam ettiği durumdur. Binoküler diplopiye göre daha nadir görülür. Tek gözde çift görme neden olur sorusunun cevabı genellikle gözün kendi içindeki yapısal sorunlardır. Işığın göze girerken veya göz içinde ilerlerken düzgün bir şekilde odaklanmasını engelleyen durumlar monoküler diplopi nedenleri arasındadır. En yaygın gözde çift görme nedenleri (monoküler tip için) şunlardır:
- Astigmatizma: Korneanın veya lensin düzensiz şekli nedeniyle ışığın tek bir noktada odaklanamaması.
- Katarakt: Göz merceğinin bulanıklaşması, ışığın dağılmasına ve birden fazla görüntü oluşmasına yol açabilir.
- Kornea Sorunları: Keratokonus (korneanın sivrileşmesi), kornea yaraları, enfeksiyon sonrası izler veya yüzey düzensizlikleri.
- Göz Kuruluğu: Göz yüzeyindeki gözyaşı tabakasının düzensizliği, ışığın kırılmasını etkileyerek geçici veya gölgeli çift görme yapabilir.
- Lens Problemleri: Lensin yerinden kayması (subluksasyon) gibi durumlar.
- Retina Sorunları: Makula ödemi veya epiretinal membran gibi retina hastalıkları da nadiren monoküler diplopiye neden olabilir.
Monoküler diplopi genellikle gölgeli çift görme şeklinde tarif edilir; yani ana görüntünün yanında daha soluk, hayalet bir ikinci görüntü algılanır.
| Özellik | Monoküler Diplopi | Binoküler Diplopi |
|---|---|---|
| Tanım | Tek gözde çift görme | Her iki göz açıkken çift görme |
| Göz Kapama Testi | Etkilenen göz açıkken devam eder | Tek göz kapatılınca düzelir |
| Yaygın Nedenler | Göz içi yapısal sorunlar (Katarakt, Astigmatizma, Kornea Sorunları, Göz Kuruluğu) | Göz hizalanması sorunları (Şaşılık, Kas/Sinir Felçleri, Sistemik Hastalıklar, Nörolojik Sorunlar) |
Horizontal diplopi
Horizontal diplopi, iki görüntünün yan yana görüldüğü çift görme türüdür. Horizontal diplopi nedir sorusunun cevabı, genellikle gözlerin içe veya dışa doğru hareketini sağlayan kaslarda (medial veya lateral rektus kasları) veya bu kasları innerve eden sinirlerde (özellikle 6. kraniyal sinir) bir sorun olduğunda ortaya çıkan çift görme şeklidir.
Vertikal diplopi
Vertikal diplopi ise görüntülerin üst üste, yani biri diğerinin altında veya üstünde algılandığı durumdur. Vertikal diplopi nedir diye merak edildiğinde, bu durumun genellikle gözlerin yukarı veya aşağı hareketlerinden sorumlu kaslarda (superior veya inferior rektus/oblik kasları) veya ilgili sinirlerde (3. veya 4. kraniyal sinir) bir problem olduğunda görüldüğü bilinmelidir.
Diğer Kavramlar:
- Fizyolojik diplopi: Bu, patolojik olmayan, normal bir görme olgusudur. Yakındaki bir nesneye odaklandığımızda, arka plandaki nesnelerin veya uzağa odaklandığımızda ön plandaki nesnelerin hafifçe çift görünmesidir. Beynimiz genellikle bu çift görmeyi fark etmemizi engeller veya bastırır.
- Odaklanınca çift görme: Özellikle yakın mesafedeki işlere (örneğin yazıları çift görme) odaklanıldığında ortaya çıkan veya kötüleşen çift görmedir. Bu durum, gözlerin içe dönme hareketindeki yetersizlikten (konverjans yetmezliği) veya gözün odaklama mekanizmasındaki (akomodasyon) sorunlardan kaynaklanabilir. Göz yorgunluğu da bu tür çift görmeyi tetikleyebilir.
Uzağı Çift Görme Nedenleri
Çift görme her mesafede ortaya çıkabilse de, bazı durumlar özellikle uzağa bakarken belirginleşir veya sadece o zaman fark edilir. Uzağı çift görme nedenleri arasında hem göz kasları ve sinirleriyle ilgili sorunlar hem de bazı sistemik ve nörolojik hastalıklar bulunur.
Uzak Görüşü Etkileyen Genel Nedenler:
- Göz Kası Sorunları: Göz kaslarındaki dengesizlik, zayıflık veya felç durumu (diplopi ve paralitik şaşılık nedir), uzak mesafeye odaklanmak için gereken hassas göz hizalanmasını bozabilir. Özellikle gözlerin dışa bakışını sağlayan kaslardaki sorunlar veya gözlerin birbirinden uzaklaşma yeteneğindeki zayıflık (diverjans yetmezliği) uzağı çift görmeye neden olabilir.
- Sinir Problemleri: Göz kaslarını kontrol eden kraniyal sinirlerdeki (özellikle dışa bakışı sağlayan 6. sinir) felçler, uzak görüşte çift görmeye yol açabilir.
Uzağı Çift Görmeye Yol Açabilen Özel Durumlar:
- Şaşılık (Strabismus): Gözlerdeki kayma, bazı tiplerinde özellikle uzağa bakışta daha belirgin hale gelir. Diplopi ve paralitik şaşılığı durumunda, sinir hasarına bağlı kas felci nedeniyle oluşan çift görme genellikle tüm bakış yönlerini etkilese de, belirli yönlerde (uzağa bakış dahil) daha fazla olabilir.
- Nörolojik Hastalıklar (Çift görme nöroloji): Multipl Skleroz (MS) , Myasthenia Gravis (kas-sinir kavşağı hastalığı) , inme (felç) , beyin tümörleri , kafa içi basınç artışı gibi durumlar göz hareketlerini kontrol eden sinirleri etkileyerek çift görmeye neden olabilir.
- Katarakt: Genellikle monoküler (tek gözde) çift görmeye neden olsa da, yarattığı bulanıklık ve ışık saçılması nedeniyle genel görme kalitesini bozarak uzak görüşü de etkileyebilir.
- Hipertansiyon çift görme: Yüksek tansiyon, göz sinirlerini besleyen küçük damarlara zarar vererek geçici sinir felçlerine ve buna bağlı olarak çift görmeye yol açabilir.
- Göz Yorgunluğu çift görme: Uzun süreli görsel çaba, özellikle düzeltilmemiş kırma kusurları varsa, göz kaslarının yorulmasına ve geçici çift görmeye neden olabilir.
- Göz Kuruluğu çift görme: Göz yüzeyindeki kuruluk, özellikle rüzgarlı veya klimalı ortamlarda uzak görüş sırasında görme kalitesini bozarak dalgalı veya gölgeli çift görme hissine yol açabilir.
- Göz Tembelliği çift görme (Ambliyopi ve diplopi): Göz tembelliği genellikle çift görmeyi önlemek için beynin bir gözü baskılamasıyla ilişkilidir. Ancak, tembelliğe neden olan altta yatan durum (örn. şaşılık) devam ederse veya tedavi edilirse (özellikle ileri yaşlarda), çift görme ortaya çıkabilir veya fark edilebilir hale gelebilir.
- Tiroid Göz Hastalığı (Graves Oftalmopatisi): Tiroid bezinin aşırı çalışmasıyla ilişkili bu durumda, göz kasları ve çevre dokular şişer ve sertleşir. Bu durum göz hareketlerini kısıtlayarak, özellikle belirli bakış yönlerinde (uzak dahil) binoküler çift görmeye neden olur.
- Travma: Kafa veya göz yaralanmaları sinirlere veya kaslara zarar vererek kalıcı veya geçici çift görmeye yol açabilir.
| Neden Kategorisi | Açıklama/Örnekler |
|---|---|
| Göz Kası Sorunları | Göz kaslarındaki dengesizlik, zayıflık veya felç durumu (diplopi ve paralitik şaşılık). Özellikle gözlerin dışa bakışını sağlayan kaslardaki sorunlar veya diverjans yetmezliği uzağı çift görmeye neden olabilir. |
| Sinir Problemleri | Göz kaslarını kontrol eden kraniyal sinirlerdeki (özellikle dışa bakışı sağlayan 6. sinir) felçler, uzak görüşte çift görmeye yol açabilir. |
| Şaşılık (Strabismus) | Gözlerdeki kayma, bazı tiplerinde özellikle uzağa bakışta daha belirgin hale gelir. Diplopi ve paralitik şaşılık durumunda, sinir hasarına bağlı kas felci nedeniyle oluşan çift görme belirli yönlerde (uzak dahil) daha fazla olabilir. |
| Nörolojik Hastalıklar (Çift görme nöroloji) | Multipl Skleroz (MS), Myasthenia Gravis, inme (felç), beyin tümörleri, kafa içi basınç artışı gibi durumlar göz hareketlerini kontrol eden sinirleri etkileyerek çift görmeye neden olabilir. |
| Katarakt | Genellikle monoküler (tek gözde) çift görmeye neden olsa da, yarattığı bulanıklık ve ışık saçılması nedeniyle genel görme kalitesini bozarak uzak görüşü de etkileyebilir. |
| Hipertansiyon çift görme | Yüksek tansiyon, göz sinirlerini besleyen küçük damarlara zarar vererek geçici sinir felçlerine ve buna bağlı olarak çift görmeye yol açabilir. |
| Göz Yorgunluğu çift görme | Uzun süreli görsel çaba, özellikle düzeltilmemiş kırma kusurları varsa, göz kaslarının yorulmasına ve geçici çift görmeye neden olabilir. |
| Göz Kuruluğu çift görme | Göz yüzeyindeki kuruluk, özellikle rüzgarlı veya klimalı ortamlarda uzak görüş sırasında görme kalitesini bozarak dalgalı veya gölgeli çift görme hissine yol açabilir. |
| Göz Tembelliği çift görme (Ambliyopi ve diplopi) | Göz tembelliği genellikle çift görmeyi önlemek için beynin bir gözü baskılamasıyla ilişkilidir. Ancak, tembelliğe neden olan altta yatan durum (örn. şaşılık) devam ederse veya tedavi edilirse (özellikle ileri yaşlarda), çift görme ortaya çıkabilir veya fark edilebilir hale gelebilir. |
| Tiroid Göz Hastalığı (Graves Oftalmopatisi) | Tiroid bezinin aşırı çalışmasıyla ilişkili bu durumda, göz kasları ve çevre dokular şişer ve sertleşir. Bu durum göz hareketlerini kısıtlayarak, özellikle belirli bakış yönlerinde (uzak dahil) binoküler çift görmeye neden olur. |
| Travma | Kafa veya göz yaralanmaları sinirlere veya kaslara zarar vererek kalıcı veya geçici çift görmeye yol açabilir. |
Çift görme nedenleri incelendiğinde, bazı sebeplerin geçici (göz yorgunluğu, bazı ilaç yan etkileri, kontrol altına alınan diyabet veya hipertansiyon kaynaklı hafif sinir hasarları) , bazılarının ise kalıcı veya tedavi gerektiren durumlar olduğu görülür (yapısal şaşılık, ciddi sinir hasarı, katarakt, tiroid göz hastalığı). Geçici bile olsa, çift görmenin nedeninin araştırılması, altta yatabilecek ciddi bir durumu dışlamak açısından önemlidir.
Diplopi Tedavisi
Hastaların en merak ettiği sorulardan biri “çift görme tedavisi varmı?” sorusudur. Cevap kesinlikle evettir; çift görme çoğu durumda tedavi edilebilir bir belirtidir. Ancak diplopi tedavisi, tamamen çift görmeye neden olan altta yatan sebebe bağlıdır. Tedavideki temel amaç her zaman bu kök nedeni ortadan kaldırmaktır. Çift Görme Tedavisinde Kullanılan Yöntemler:
- Gözlem: Eğer çift görme göz yorgunluğu, geçici ilaç yan etkisi gibi nedenlere bağlıysa veya diyabet gibi durumlarda görülen hafif sinir felçlerinin kendiliğinden düzelmesi bekleniyorsa, doktorunuz bir süre sadece takip önerebilir.
- Altta Yatan Hastalığın Tedavisi: En önemli adımdır. Diyabetin kontrol altına alınması , hipertansiyonun yönetimi , tiroid hastalığının tedavisi , Myasthenia Gravis için ilaç kullanımı , enfeksiyonların antibiyotiklerle tedavisi veya bir tümörün cerrahi olarak çıkarılması gibi nedene yönelik tedaviler, çift görmeyi de sıklıkla ortadan kaldırır. Göz sağlığının genel vücut sağlığıyla olan bu yakın ilişkisi, tedavinin bazen oftalmoloji uzmanı dışındaki doktorlarla (nörolog, endokrinolog vb.) işbirliği içinde yürütülmesini gerektirir.
- Kırma Kusurlarının Düzeltilmesi (Monoküler Diplopi İçin):
- Gözlük veya Kontakt Lens: Astigmatizma gibi kırma kusurlarının neden olduğu monoküler çift görme, uygun gözlük veya lenslerle düzeltilebilir.
- Lazer Cerrahisi: Korneayı yeniden şekillendirerek astigmatizma gibi düzensizlikleri düzeltebilir ve monoküler diplopiyi giderebilir.
- Göz Yüzeyi Hastalıklarının Yönetimi: Göz kuruluğunun suni gözyaşları, punktum tıkacı gibi yöntemlerle tedavi edilmesi, buna bağlı gelişen monoküler çift görmeyi iyileştirebilir.
- Katarakt Ameliyatı: Katarakta bağlı monoküler çift görmenin kesin tedavisi, bulanıklaşan lensin cerrahi olarak çıkarılıp yerine yapay bir lens konulmasıdır.
- Çift Görme Gözlüğü (Prizmalı Gözlükler): Bu özel gözlükler, içerdikleri prizmalar sayesinde göze gelen ışığı yönlendirerek, her iki gözden gelen görüntülerin beyinde tekrar tek bir görüntü olarak algılanmasını sağlar. Özellikle kalıcı hale gelmiş, açısı çok büyük olmayan ve stabil binoküler diplopi durumlarında kullanılır. Geçici (gözlüğe yapıştırılan Fresnel prizmalar) veya kalıcı olabilirler. Sinir felçlerinin iyileşme süreci beklenirken veya cerrahi uygun olmadığında rahatlama sağlamak için tercih edilebilirler.
- Çift Görme Egzersizleri (Ortoptik Tedavi): Göz kaslarının koordinasyonunu ve beynin görüntüleri birleştirme yeteneğini artırmayı hedefleyen egzersizlerdir. Özellikle konverjans yetmezliği gibi odaklanınca çift görmeye neden olan durumlarda etkilidirler. Ancak sinir felçleri veya kas kısıtlılıklarında tek başına yeterli olmazlar, destekleyici olarak kullanılabilirler.
- Göz Kapama (Oklüzyon): Tek gözü kapatmak, binoküler çift görmeyi anında ortadan kaldıran en basit yöntemdir. Ancak bu, üç boyutlu görmeyi engellediği için uzun vadeli bir çözüm değildir. Genellikle diğer tedaviler etkili olana kadar veya kalıcı çift görme durumunda geçici rahatlama için kullanılır. Ayrıca göz tembelliği tedavisinde sağlam gözü kapatmak için de kullanılır.
- Botulinum Toksin (Botoks) Enjeksiyonları: Göz kaslarından birine enjekte edilerek o kasın geçici olarak zayıflatılması prensibine dayanır. Bu sayede karşıt kasın etkisi dengelenir ve göz hizalanması düzelir. Özellikle ani gelişen sinir felçlerinde (özellikle 6. sinir felci) ve bazı şaşılık tiplerinde kullanılır. Etkisi birkaç ay sürer ve tekrarlanması gerekebilir. Olası yan etkileri arasında geçici göz kapağı düşüklüğü veya ilacın istenmeyen kaslara yayılması sayılabilir.
- Cerrahi Müdahale (Şaşılık Ameliyatı): Prizma veya botoks gibi yöntemlerle düzelmeyen, kalıcı hale gelmiş binoküler diplopi durumlarında sıklıkla cerrahi tedavi gerekir. Şaşılık ameliyatında, gözü hareket ettiren kasların gücü ayarlanır (zayıflatma, güçlendirme) veya yapışma yerleri değiştirilerek gözlerin yeniden hizalanması sağlanır. Diplopi ve paralitik şaşılığı durumunda, yani bir kas tamamen felçliyse, diğer kasların o kasın görevini üstlenmesi için yer değiştirme (transpozisyon) ameliyatları yapılabilir. Ameliyatın potansiyel riskleri arasında çift görmenin devam etmesi, yetersiz veya aşırı düzeltme (tekrar ameliyat gerektirebilir), enfeksiyon gibi durumlar bulunur. Başarı oranı genellikle yüksektir ancak nedenine ve ameliyatın karmaşıklığına göre değişir.
Tedavi seçimi; kayma açısının büyüklüğü ve stabilitesi, çift görmenin nedeni, hastanın yaşı ve genel sağlık durumu gibi birçok faktöre bağlı olarak, genellikle bir şaşılık uzmanı veya nöro-oftalmoloji konusunda deneyimli bir göz hekimi tarafından yapılır.
Diplopi Belirtileri ve Teşhisi
Çift görme (diplopi), kendisi bir belirti olmakla birlikte, genellikle başka semptomlarla birlikte ortaya çıkar ve teşhis süreci bu belirtilerin ve bulguların dikkatli bir şekilde değerlendirilmesini içerir.
Belirtiler: Çift görme belirtileri arasında en temel olanı, tek bir nesnenin iki tane olarak algılanmasıdır. Bu ikili görüntü yan yana (horizontal diplopi), üst üste (vertikal diplopi) veya çapraz/eğik şekilde olabilir. Bazen görüntülerden biri daha netken, diğeri daha soluk, hayalet gibi (gölgeli çift görme) olabilir. Çift görmeye ek olarak şu belirtiler de görülebilir:
- Baş ağrısı: Gözlerin sürekli hizalanmaya çalışması veya altta yatan nörolojik nedenler baş ağrısına yol açabilir.
- Baş dönmesi ve Denge kaybı: Beynin çelişkili görsel bilgiler alması nedeniyle denge sorunları ve baş dönmesi yaşanabilir.
- Gözlerde Ağrı: Özellikle göz hareketleriyle artan ağrı, kas veya sinir iltihabı ya da zorlanmasına işaret edebilir.
- Göz Yorgunluğu: Görüntüyü netleştirmek için sürekli çaba sarf etmek gözlerde yorgunluğa neden olabilir.
- Mide Bulantısı: Özellikle ani başlayan veya şiddetli çift görme durumlarında mide bulantısı görülebilir.
- Göz Kapağı Düşüklüğü (Pitozis): Göz kapağını kaldıran kası veya siniri etkileyen durumlarda (örn. 3. sinir felci, Myasthenia Gravis) göz kapağında düşme olabilir.
- Gözlerde Kayma (Şaşılık): Çift görmenin nedeni olan göz kayması dışarıdan fark edilebilir.
- Anormal Baş Pozisyonu: Kişi, çift görmeyi azaltmak veya ortadan kaldırmak için bilinçsizce başını eğebilir veya çevirebilir. Çocuklarda bu durum, çift görmeyi ifade edemedikleri için önemli bir ipucu olabilir.
Teşhis: Diplopi muayenesi, çift görmenin nedenini ve tipini belirlemeyi amaçlar. Teşhis süreci genellikle şu adımları içerir:
- Detaylı Hasta Öyküsü: Doktorunuz çift görmenin ne zaman başladığını (ani mi, yavaş yavaş mı), ne kadar sürdüğünü (sürekli mi, ara sıra mı), hangi durumlarda arttığını veya azaldığını (uzağa/yakına bakarken, belirli yönlere bakarken), eşlik eden diğer belirtileri (baş ağrısı, baş dönmesi vb.), mevcut tıbbi durumlarınızı (diyabet, tiroid hastalığı, nörolojik hastalıklar, travma öyküsü) ve kullandığınız ilaçları soracaktır.
- Kapsamlı Göz Muayenesi: Görme keskinliği ölçülür. Kırma kusurları (miyopi, hipermetropi, astigmatizma) değerlendirilir. Çift görme testi olarak da bilinen basit bir kapama testi yapılır: Bir göz kapatıldığında çift görme kayboluyorsa binoküler, devam ediyorsa monoküler diplopi düşünülür. Bu basit test, sorunun kaynağı hakkında önemli ipuçları verir. Biyomikroskop (slit-lamp) muayenesi ile gözün ön segmenti (kornea, lens) incelenerek monoküler diplopiye neden olabilecek katarakt, kornea sorunları gibi durumlar araştırılır. Göz dibi (fundus) muayenesi ile retina ve optik sinir değerlendirilir.
- Göz Hareketlerinin Değerlendirilmesi: Doktorunuz, gözlerinizi farklı yönlere hareket ettirmenizi isteyerek hangi kas veya kaslarda zayıflık veya kısıtlılık olduğunu belirlemeye çalışır. Hess perdesi gibi özel testlerle kas fonksiyonları daha detaylı haritalandırılabilir.
- Ek Tetkikler (Gerekirse): İlk muayene bulgularına göre, altta yatan nedeni doğrulamak veya dışlamak için ek testler istenebilir:
- Kan Testleri: Diyabet, tiroid hastalıkları (TSH, tiroid antikorları), Myasthenia Gravis (asetilkolin reseptör antikorları) gibi sistemik hastalıkları araştırmak için.
- Görüntüleme Yöntemleri: Beyin ve göz çukurunun (orbita) Bilgisayarlı Tomografi (BT) veya Manyetik Rezonans (MR) görüntülemesi; tümör, inme, sinir sıkışması, iltihaplanma, kırık gibi yapısal sorunları tespit etmek için istenir. Bazen beyin damarlarını görmek için anjiyografi gerekebilir.
- Nörolojik Muayene/Konsültasyon: Özellikle binoküler diplopi durumunda veya nörolojik bir nedenden şüphelenildiğinde bir nöroloji uzmanının değerlendirmesi istenebilir.
- Özel Testler: Myasthenia Gravis şüphesinde Tensilon testi veya Elektromiyografi (EMG) yapılabilir. Nadiren, kafa içi basıncını ölçmek veya enfeksiyon/iltihap aramak için bel suyu incelemesi (lomber ponksiyon) gerekebilir.
Unutulmamalıdır ki, ani başlayan çift görme, özellikle şiddetli baş ağrısı, konuşma bozukluğu, vücutta güçsüzlük, denge kaybı gibi ek belirtilerle birlikteyse, acil tıbbi müdahale gerektiren ciddi bir durumun (inme, anevrizma rüptürü gibi) habercisi olabilir. Bu gibi durumlarda derhal bir göz doktoruna başvurulmalıdır.
Çift görme nasıl geçer
Çift görme nasıl geçer veya çift görme nasıl düzelir sorusunun yanıtı, yine altta yatan nedene ve uygulanan tedavinin etkinliğine bağlıdır.
- Kendiliğinden Düzelme: Göz yorgunluğu, bazı ilaç etkileri veya diyabet/hipertansiyona bağlı gelişen hafif sinir felçleri gibi geçici nedenlere bağlı çift görme, genellikle altta yatan durum kontrol altına alındığında veya etken ortadan kalktığında birkaç hafta veya ay içinde kendiliğinden düzelebilir.
- Tedavi ile Düzelme: Monoküler diplopiye neden olan katarakt veya belirgin astigmatizma gibi durumlar, uygun tedavi (ameliyat, gözlük) ile genellikle tamamen düzelir. Binoküler diplopiye neden olan şaşılık gibi durumlarda ise prizma gözlükler, botoks veya cerrahi gibi müdahalelerle iyileşme veya tam düzelme sağlanabilir.
- Değişken Prognoz: Çift görme düzelir mi sorusunun cevabı her zaman olumlu olmayabilir veya süreç değişkenlik gösterebilir. Travmaya bağlı sinir hasarlarında iyileşme tam olmayabilir. MS veya Myasthenia Gravis gibi kronik nörolojik hastalıklarda çift görme ataklar halinde veya gün içinde dalgalanmalarla seyredebilir. Şaşılık ameliyatı sonrası oluşan çift görme genellikle geçicidir ancak nadiren kalıcı olabilir veya ikinci bir ameliyat gerektirebilir. Tiroid göz hastalığına bağlı çift görme ise genellikle hastalık stabil hale geldikten sonra planlanan cerrahi ile düzeltilmeye çalışılır.
Bu nedenle, tedavi sürecinde gerçekçi beklentilere sahip olmak ve göz doktorunuzun önerdiği takip programına uymak önemlidir. İyileşme süreci bazen uzun olabilir ve sabır gerektirebilir.
Sitemizde yar alan yazı ve görseller, tamamen bilgilendirme amaçlıdır. Teşhis ve tedavi yerine geçmediği gibi yasal sorumluluk da taşımamaktadır.