Gözlerimiz, dünyaya açılan pencerelerimizdir ve her ikisinin uyum içinde çalışması, net, üç boyutlu bir görüş ve estetik bir görünüm için hayati önem taşır. Ancak bazen gözlerin paralel duruşu bozulabilir ve bir göz düz bakarken diğeri farklı bir yöne (içe, dışa, yukarı veya aşağı) kayabilir. Tıp dilinde şaşılık veya strabismus olarak adlandırılan bu durum, halk arasında göz kayması olarak bilinir. Göz kayması, her yaşta görülebilmekle birlikte, özellikle çocukluk çağında erken tanı ve tedavisi, kalıcı görme sorunlarının (özellikle göz tembelliği) önlenmesi açısından kritik öneme sahiptir.
Göz Doktoru olarak, göz kayması sorunu yaşayan hastalarımıza en güncel tanı yöntemleri ve kişiye özel tedavi seçenekleri ile yardımcı olmayı, hem sağlıklı bir görüşe kavuşmalarını hem de estetik kaygılarını gidermeyi hedefliyoruz. Bu yazımızda, göz kaymasının ne olduğunu, nedenlerini, belirtilerini, çeşitlerini, tanı ve tedavi yöntemlerini detaylı bir şekilde ele alacağız.
Göz Kayması Nedir?
Göz kayması, her iki gözün aynı noktaya odaklanamaması ve gözlerden birinin veya her ikisinin birden farklı yönlere bakması durumudur. Normalde, gözlerimizi hareket ettiren altı adet dış kas, beyinden gelen sinyallerle mükemmel bir koordinasyon içinde çalışır. Bu sayede her iki göz de aynı anda aynı hedefe yönelir ve beyin, her iki gözden gelen görüntüleri birleştirerek tek ve üç boyutlu (derinlikli) bir görüntü oluşturur.
Şaşılık durumunda ise, göz kaslarındaki bu uyum bozulur. Kayan gözden beyne farklı bir görüntü iletilir. Özellikle çocukluk çağında beyin, bu farklı görüntüyü ve çift görmeyi engellemek için kayan gözden gelen sinyalleri baskılayabilir (supresyon). Bu durum uzun sürerse, baskılanan gözün görme yeteneği yeterince gelişemez ve göz tembelliği (ambliyopi) adı verilen kalıcı bir görme azlığı ortaya çıkar.
Göz Kayması Çeşitleri Nelerdir?
Göz kaymaları, kaymanın yönüne, sürekli veya ara sıra olmasına, tek gözde veya iki gözde olmasına göre farklı şekillerde sınıflandırılır. En sık rastlanan göz kayması türleri şunlardır:
- Yalancı Şaşılık (Pseudostrabismus): Özellikle bebeklerde burun kökünün basık ve geniş olması, göz kapaklarındaki deri kıvrımları (epikanthus) nedeniyle gözlerde içe kayma varmış gibi yanıltıcı bir görünüm olabilir. Gerçek bir kayma yoktur ve bebek büyüdükçe bu görünüm genellikle düzelir. Ancak ayırıcı tanı için mutlaka göz doktoru muayenesi gerekir.
- Gizli Şaşılık (Foria): Normalde her iki göz açıkken kayma belirgin değildir. Bir göz kapatıldığında veya yorgunluk gibi durumlarda ortaya çıkar. Genellikle belirti vermez veya hafif göz yorgunluğuna neden olabilir.
- Açık Şaşılık (Tropia): Her iki göz açıkken de kaymanın belirgin olduğu durumdur.
- Paralitik Şaşılık: Göz kaslarını kontrol eden sinirlerin felci sonucu ortaya çıkar. Genellikle ani başlar ve çift görmeye neden olur.
- Akomodatif Ezotropya: Genellikle 2-3 yaş civarında, yüksek hipermetropiye bağlı olarak gelişen içe kayma türüdür. Gözlük kullanımı ile düzelebilir.
| Göz Kayması Türü | Açıklaması |
|---|---|
| Ezotropya (İçe Kayma) | Bir veya her iki gözün içe, yani burun köküne doğru kaymasıdır. Bebeklik ve çocukluk çağında en sık görülen tiptir. |
| Ekzotropya (Dışa Kayma) | Bir veya her iki gözün dışa, yani şakaklara doğru kaymasıdır. Özellikle yorgunluk, dalgınlık veya uzağa bakışta belirginleşebilir. |
| Hipertropya (Yukarı Kayma) | Bir gözün diğerine göre yukarı doğru kaymasıdır. |
| Hipotropya (Aşağı Kayma) | Bir gözün diğerine göre aşağı doğru kaymasıdır. (Genellikle diğer gözdeki hipertropya olarak ifade edilir). |
| Siklotropya (Dönme Şeklinde Kayma) | Gözlerin kendi ekseni etrafında dönmesi şeklinde olan, daha nadir görülen bir kayma türüdür. |
Göz Kaymasının Nedenleri Nelerdir?
Göz kaymasının birçok farklı nedeni olabilir. Bu nedenler doğumsal olabileceği gibi, sonradan da gelişebilir:
Çocuklarda Göz Kayması Nedenleri:
- Genetik Yatkınlık: Ailede şaşılık öyküsü olması riski artırır.
- Kırma Kusurları: Özellikle yüksek hipermetropi (akomodatif ezotropya), miyopi veya astigmatizma şaşılığa neden olabilir.
- Göz Kaslarındaki Yapısal veya Fonksiyonel Sorunlar: Göz kaslarının dengesiz çalışması, bir kasın diğerinden daha güçlü veya zayıf olması.
- Beyin ve Sinir Sistemi Sorunları: Serebral palsi, Down sendromu, hidrosefali, beyin tümörleri gibi durumlar.
- Doğumsal (Konjenital) Şaşılık: Doğumdan itibaren ilk 6 ay içinde ortaya çıkan şaşılıklardır.
- Prematüre Doğum: Erken doğan bebeklerde risk daha yüksektir.
- Hamilelikte Yaşanan Sorunlar veya Doğum Travmaları.
- Göz Tembelliği (Ambliyopi): Bir gözde görme azlığı, o gözün kaymasına neden olabilir (veya tam tersi).
- Diğer Göz Hastalıkları: Doğumsal katarakt, retina problemleri, göz tümörleri gibi durumlar görmeyi engelleyerek şaşılığa yol açabilir.
Yetişkinlerde Göz Kayması Nedenleri:
- Çocukluktan Beri Var Olan ve Tedavi Edilmemiş Şaşılık.
- Göz Kaslarını Etkileyen Hastalıklar: Tiroid göz hastalığı (Graves oftalmopatisi), Myasthenia Gravis.
- Nörolojik Hastalıklar: İnme (felç), kafa travmaları, beyin tümörleri, Multiple Skleroz (MS), diyabet veya hipertansiyona bağlı sinir felçleri.
- Göz Travmaları veya Ameliyatları Sonrası.
- Yaşa Bağlı Kas Dengesizlikleri.
Göz Kayması Belirtileri
Göz kaymasının en belirgin işareti gözlerden birinin veya her ikisinin farklı yönlere bakmasıdır. Ancak bunun dışında da dikkat edilmesi gereken belirtiler vardır:
- Gözlerde Görünür Kayma: Sürekli veya ara sıra, özellikle yorgunluk, hastalık veya dikkat dağınıklığı durumlarında belirginleşebilir.
- Çift Görme (Diplopi): Özellikle yetişkinlerde ani başlayan şaşılıklarda sık görülür. Çocuklar genellikle çift görmeyi ifade edemez veya beyinleri kayan gözden gelen görüntüyü baskılar.
- Bulanık Görme veya Görme Zorluğu.
- Gözleri Sık Sık Kısma veya Bir Gözü Kapama (Özellikle Güneşli Havalarda).
- Başı Bir Yöne Eğme veya Çevirme (Anormal Baş Pozisyonu): Daha net görmek veya çift görmeyi engellemek için çocuklar bu pozisyonu alabilirler.
- Göz Yorgunluğu ve Baş Ağrısı: Özellikle okuma veya yakın çalışma sonrası.
- Derinlik Algısında Zorluk (Üç Boyutlu Görme Problemi): Nesnelerin uzaklığını kestirmede güçlük, sakarlık.
- Gözlerde Sulanma veya Aşırı Kırpma.
- Işığa Karşı Hassasiyet.
- Okulda Öğrenme Güçlüğü, Dikkat Dağınıklığı. (Görmeye bağlı zorluklar nedeniyle)
- Fotoğraflarda Gözlerin Farklı Yönlere Bakması veya Göz Bebeğinde Beyaz Yansıma (Lökokori): Lökokori acil doktor muayenesi gerektiren ciddi bir durumun (örn: retinoblastom, katarakt) belirtisi olabilir.
Bebeklerde ilk 3-4 ayda ara sıra görülen ve kısa süreli olan kaymalar normal kabul edilebilir. Ancak 6. aydan sonra devam eden, sürekli olan veya belirginleşen her türlü kayma mutlaka bir göz hastalıkları uzmanı tarafından değerlendirilmelidir.
Göz Kayması Tanısı Nasıl Konulur?
Göz kayması tanısı, deneyimli bir göz hastalıkları uzmanı tarafından yapılan kapsamlı bir göz muayenesi ile konulur. Dr. Semrin Timlioğlu, özellikle çocuk hastaların rahat edeceği bir ortamda, yaşlarına uygun yöntemlerle detaylı bir değerlendirme yapar. Tanı Sürecinde Uygulanan Başlıca Yöntemler:
- Detaylı Anamnez (Hasta Öyküsü): Kaymanın ne zaman başladığı, sürekli mi ara sıra mı olduğu, ailede şaşılık öyküsü, çocuğun doğum ve gelişim öyküsü, genel sağlık durumu sorgulanır.
- Görme Keskinliği Testleri: Her bir gözün ayrı ayrı görme düzeyi, çocuğun yaşına uygun (resimli kartlar, harf eşelleri vb.) testlerle ölçülür. Göz tembelliği olup olmadığı araştırılır.
- Kırma Kusuru Muayenesi (Refraksiyon): Gözlük ihtiyacı olup olmadığı saptanır. Özellikle çocuklarda, göz bebekleri damla ile genişletilerek (sikloplejik refraksiyon) gizli kalmış kırma kusurları (özellikle hipermetropi) tam olarak belirlenir.
- Şaşılık Muayenesi:
- Örtme Testleri (Cover-Uncover Test, Alternatif Cover Test): Kaymanın varlığı, tipi ve gizli olup olmadığı belirlenir.
- Prizma Testleri: Kayma açısının (miktarının) ölçümü yapılır.
- Hirschberg Testi ve Krimsky Testi: Işık yansımasının kornea üzerindeki pozisyonuna bakılarak kayma açısı hakkında fikir edinilir.
- Göz Hareketlerinin Değerlendirilmesi: Her iki gözün tüm bakış yönlerindeki hareketleri ve kas fonksiyonları incelenir.
- Binoküler Görme (İki Gözle Görme) ve Derinlik Algısı Testleri: Üç boyutlu görme yeteneği (stereopsis) ve iki gözün birlikte çalışma kapasitesi (füzyon) değerlendirilir.
- Biyomikroskopik Muayene ve Göz Dibi (Fundus) Muayenesi: Gözün ön ve arka segmentleri detaylı incelenerek şaşılığa neden olabilecek başka bir göz hastalığı (katarakt, retina problemi, optik sinir anomalisi vb.) olup olmadığı araştırılır.
Erken tanı, özellikle çocuklarda kalıcı görme kaybı olan göz tembelliğinin önlenmesi ve başarılı bir tedavi için hayati önem taşır. Görme sistemi yaşamın ilk 7-9 yılında hızla gelişir. Bu kritik dönemde tedavi edilmeyen şaşılık ve göz tembelliği, ileride düzeltilmesi çok daha zor veya imkansız hale gelebilir.
Göz Kayması Tedavi Yöntemleri
Göz kayması tedavisi, şaşılığın nedenine, tipine, kayma miktarına, hastanın yaşına, görme keskinliğine ve göz tembelliği olup olmamasına göre kişiye özel olarak planlanır. Tedavideki temel amaçlar; görme keskinliğini korumak ve artırmak, gözlerin paralel duruşunu sağlamak, binoküler (iki gözle) görmeyi ve derinlik algısını geliştirmek/yeniden kazandırmak ve estetik görünümü iyileştirmektir.
| Göz Kayması Tedavi Yöntemi | Amaçları ve Uygulama Alanları |
|---|---|
| Gözlük Tedavisi | Özellikle kırma kusuruna (hipermetropi, miyopi, astigmat) bağlı şaşılıklarda (örn: akomodatif ezotropya) ilk tedavi seçeneğidir. Gözlük kullanımı ile kayma tamamen düzelebilir veya azalabilir. Bifokal veya prizmatik gözlükler de kullanılabilir. |
| Kapama Tedavisi (Oklüzyon) | Göz tembelliği (ambliyopi) varlığında, iyi gören gözün belirli sürelerle kapatılarak tembel gözün çalıştırılması ve görme yeteneğinin artırılması hedeflenir. Tedavi süresi ve sıklığı doktor tarafından belirlenir. |
| Ortoptik Tedavi (Göz Egzersizleri/Görme Terapisi) | Göz kaslarını güçlendirmek, iki göz arasındaki koordinasyonu artırmak, odaklanma yeteneğini (akomodasyon) ve füzyon (iki gözden gelen görüntüleri birleştirme) kapasitesini geliştirmek amacıyla uygulanan özel egzersizlerdir. Özellikle bazı dışa kayma (ekzotropya) tiplerinde ve ameliyat sonrası destekleyici olarak etkilidir. |
| Prizmatik Camlar | Gözlük camlarına eklenen özel prizmalarla, ışığın retinada doğru yere düşürülmesi sağlanarak çift görme engellenebilir veya kayma miktarı azaltılabilir. Özellikle küçük açılı kaymalarda veya ameliyat sonrası kalan kaymalarda kullanılabilir. |
| Botulinum Toksin (Botoks) Enjeksiyonu | Bazı şaşılık tiplerinde (örn: ani gelişen sinir felçlerine bağlı şaşılıklar, bebeklik çağı içe kaymaları, ameliyat sonrası kalan küçük kaymalar) göz kasına botulinum toksini enjekte edilerek kasın geçici olarak zayıflatılması ve gözde düzelme sağlanması hedeflenir. |
| Cerrahi Müdahale (Şaşılık Ameliyatı) | Diğer tedavi yöntemleriyle düzelmeyen veya yüksek açılı kaymalarda, göz kaslarının kuvvetini azaltarak (geriletme), artırarak (rezeksiyon) veya hareket yönünü değiştirerek gözlerin paralelliğinin sağlanması amaçlanır. Genellikle genel anestezi altında yapılır. Ameliyat sonrası da gözlük veya ek tedaviler gerekebilir. |
Şaşılık Ameliyatı: Şaşılık ameliyatı, göz küresinin dış yüzeyinde bulunan kaslar üzerinde yapılır. Göz küresi yerinden çıkarılmaz. Ameliyatın amacı, göz kaslarının dengesini yeniden sağlayarak gözleri aynı hizaya getirmektir. Başarı oranı genellikle yüksektir, ancak bazı durumlarda birden fazla ameliyat gerekebilir. Ameliyat sonrası iyileşme süreci genellikle hızlıdır.
Unutmayın: Her tedavi yöntemi her hasta için uygun olmayabilir. En doğru tedavi kararı, detaylı bir göz muayenesi sonucunda göz doktorunuz tarafından verilecektir. Dr. Semrin Timlioğlu, çocuğunuz veya sizin için en uygun tedavi planını oluşturarak süreci yakından takip edecektir.
Göz Kayması ve Göz Tembelliği İlişkisi
Göz kaymasının en önemli sonuçlarından biri göz tembelliğidir (ambliyopi). Özellikle çocukluk çağında, kayan gözden gelen farklı görüntü beyin tarafından baskılandığında, o gözün görme merkezi yeterince gelişemez ve görme keskinliği düşük kalır. Göz tembelliği, şaşılık düzeltilse bile devam edebilir. Bu nedenle şaşılık tedavisinin ayrılmaz bir parçası da göz tembelliği tedavisidir.
Yetişkinlerde Göz Kayması
Yetişkinlerde göz kayması, çocukluktan kalma bir durum olabileceği gibi, sonradan da gelişebilir. Yetişkin başlangıçlı şaşılıklarda en sık karşılaşılan şikayet çift görmedir. Tedavi, altta yatan nedene yönelik olup gözlük, prizmalar, botoks enjeksiyonları veya cerrahi müdahaleyi içerebilir.
Göz kayması (şaşılık), sadece estetik bir sorun değil, aynı zamanda fonksiyonel görmeyi de etkileyen önemli bir sağlık problemidir. Erken tanı ve doğru tedavi ile hem sağlıklı bir görüşe kavuşmak hem de yaşam kalitesini artırmak mümkündür.
Göz kayması veya şaşılıkla ilgili herhangi bir endişeniz varsa, detaylı bir değerlendirme ve size özel tedavi seçenekleri hakkında bilgi almak için Dr. Semrin Timlioğlu ile iletişime geçmekten çekinmeyin. Sağlıklı gözler, hayata güvenle bakmanızı sağlar.
Sitemizde yar alan yazı ve görseller, tamamen bilgilendirme amaçlıdır. Teşhis ve tedavi yerine geçmediği gibi yasal sorumluluk da taşımamaktadır.